Yanardağ ya da volkanik dağ, magmanın (Dünya’nın iç tabakalarında bulunan, yüksek basınç ve yüksek sıcaklıkla erimiş kayalar) yeryüzünden dışarı püskürerek çıktığı coğrafi yer şekilleridir.
YANARDAĞ PATLAMALARI NEDEN OLUR?
Dünya’nın kabuğunun hemen altında bulunan manto, gezegenimizin hacim açısından büyük bir bölümünü oluşturur, yaklaşık olarak %84’ü. Manto katmanları arasında derinlik arttıkça sıcaklığın yükseldiği ve dış çekirdek sınırına yaklaşıldığında tahmini olarak 4000°C’ye kadar çıktığı bilinmektedir. Mantonun özellikle alt katmanlarının bileşimini belirlemek, yer bilimleri araştırmalarındaki önemli zorluklardan birini oluştursa da yapılan çalışmalar, mantonun temel olarak silisyum, magnezyum, demir, oksijen gibi elementlerden oluştuğunu ve mantarda çözünmüş gazlar ile su buharının da bulunduğunu göstermektedir.
Dünya’nın merkezindeki yüksek sıcaklık, konveksiyon akımlarına yol açar. Yaklaşık 6000°C’ye ulaşan bu sıcak bölgeler, ısının etkisiyle yüzeye doğru yükselirken yüzeye yakın bölgeler ise merkeze doğru iner. Konveksiyon sonucu, yerkabuğundaki levhaların hareketi ve bu levhaların çatlamaları gibi olaylar meydana gelir. Yerkabuğunda oluşan bu çatlaklar, volkanik aktiviteye ve tektonik hareketlere sebep olur.
Mantonun yüzeye yakın bölgelerindeki kayaçlar, yüksek sıcaklık ve basınç nedeniyle eriyik halde bulunabilir. Eriyik kayaçlar, magma olarak adlandırılır ve çevresindeki katı kayaçlardan daha düşük yoğunluğa sahiptir. Bu nedenle magma, yüzeye doğru yükselir ve yer yüzeyine lav akıntısı şeklinde ulaşır. Magma, akışkan ise içindeki çözünmüş gazlar kolayca kaçar ve lav akıntısı şeklinde hareket eder. Ancak magma akışkanlığı düşükse, içindeki gazlar kaçamaz ve artan basınç etkisiyle patlayarak yüzeye püskürür.
