Bilim insanları, uzun yaşamın sırlarını genetik ve yaşam tarzı faktörlerinin ötesinde, bireylerin kişilik özelliklerinde aramaya başladı.
Yeni araştırmalar, belirli kişilik özelliklerinin –özellikle vicdanlılık, dışa dönüklük ve uyumluluk gibi niteliklerin– yaşam süresini doğrudan etkilediğini gösterdi. Bu özellikler, sağlıklı davranışları teşvik ederek ve stresle başa çıkmayı kolaylaştırarak bireyleri daha uzun ve sağlıklı bir ömre yönlendiriyor. Özellikle, düşük nevrotiklik (duygusal istikrarsızlık) seviyeleri, erken ölüm riskini azaltırken, yüksek vicdanlılık ise ortalama 2-3 yıl fazladan yaşam süresine katkı sağlayabiliyor. Bu bulgular, kişilik özelliklerinin uzun yaşamın vazgeçilmez bir parçası olduğunu kanıtladı.
Uzun yaşamın sırlarını inceleyen Tokyo Yüzyıllık Araştırma (Tokyo Centenarian Study), 70 bilişsel olarak sağlıklı 100 yaşındaki Japon bireyi ve 1812 yaşlı kontrol grubuyla kişilik özelliklerini karşılaştırdı.
Araştırma, yüzyıllık bireylerin daha yüksek açıklık (açıklık) ve vicdanlılık seviyelerine sahip olduğunu ortaya koydu. Özellikle kadınlarda, dışa dönüklük de belirgin bir şekilde yüksekti. Bu özellikler, bireylerin stresle başa çıkma becerisini artırarak ve sağlık odaklı davranışları teşvik ederek uzun yaşamı destekledi.
Araştırmayı yöneten Tokyo Metropolitan Institute of Gerontology’den Yasuyuki Gondo, “Kişilik özellikleri, genetik faktörlerin dördüncü en önemli unsuru olarak, bireylerin adaptasyon yeteneğini belirliyor ve bu da yaşam süresini doğrudan etkiliyor” dedi.
Benzer şekilde, ABD’de West Virginia Üniversitesi’nden Psikoloji Profesörü Nicholas Turiano’nun liderliğindeki 44.702 katılımcılı 12 kohort çalışması, vicdanlılığın (organizasyon ve sorumluluk) en güçlü uzun yaşam öngörücüsü olduğunu vurguladı. Vicdanlı bireyler, yoksulluk gibi büyük sağlık risklerini bile aşma eğiliminde. Turiano, “Vicdanlılık, en iyi ‘gümüş kurşun’ niteliğinde; bireyleri sağlıklı alışkanlıklara yönlendirerek ömrü uzatıyor” diye konuştu. Bu çalışma, vicdanlılığın ölüm riskini %25 oranında azalttığını gösterdi.
Big Five kişilik modeli (Açıklık, Vicdanlılık, Dışa Dönüklük, Uyumluluk, Nevrotiklik) üzerine yapılan kapsamlı bir meta-analiz, University of California, Riverside’dan Howard S. Friedman ve Margaret L. Kern tarafından 20 örneklem ve 8.942 katılımcı üzerinden gerçekleştirildi.
Bulgular, çocukluktan yetişkinliğe kadar ölçülen vicdanlılığın, tam yaşam boyu ölüm riskini öngördüğünü ortaya koydu.
Friedman, “Çocuklukta vicdanlı bireyler, orta ve ileri yaşta hayatta kalma şansını artırıyor; bu özellik, impulsif davranışları önleyerek sağlıklı bir yaşamı teşvik ediyor” açıklamasında bulundu.
Araştırma, nevrotikliğin (kaygı ve duygusal dengesizlik) ise karışık sonuçlar verdiğini, ancak genel olarak yaşam beklentisini kısalttığını belirtti.
Bir başka çarpıcı çalışma, University of Rochester’dan Benjamin Chapman ve ekibinin yayınladığı derleme, vicdanlılığın yüksek olmasının ve düşmanlığın düşük kalmasının uzun yaşamla güçlü bağlantısını doğruladı.
Chapman, “Düşük nevrotiklik ve yüksek dışa dönüklük, bireyleri sosyal destek ağlarına entegre ederek ömrü uzatıyor; ancak nevrotiklik bile bazı durumlarda koruyucu olabilir” dedi. Bu, 75.000’den fazla katılımcıyı kapsayan bir meta-analizle desteklendi ve kişilik özelliklerinin, kolesterol seviyesi veya sigara gibi faktörlerle eşit güçte olduğunu gösterdi.
TIME dergisinde yayınlanan bir rapor, University of California, Irvine’den Susan Charles’ın görüşlerini aktararak, dışa dönüklüğün (sosyal etkileşim) uzun yaşamla bağlantısını vurguladı. Charles, “Sosyal ilişkiler ve kişilik özellikleri arasındaki bağ, kolesterol veya sigara kadar güçlü; dışa dönük bireyler, stresle daha iyi başa çıkıyor” dedi.
Bu, 95-100 yaş arası 243 bireyin incelendiği bir çalışmayla uyumlu; katılımcılar, ortalama olarak daha vicdanlı, iyimser ve dışa dönük çıktı.
Son olarak, 15 uluslararası uzunlamasına çalışmayı birleştiren 2017 tarihli bir analiz (44.094 katılımcı), nevrotikliğin yüksek olmasının ölüm riskini artırdığını, vicdanlılık, dışa dönüklük ve uyumluluğun ise azalttığını gösterdi.
Sigara, nevrotiklik-ölüm bağlantısını kısmen aracılık etti. Araştırmacılar, ABD çalışmalarında dışa dönüklüğün koruyucu etki gösterdiğini, yaşlı kohortlarda ise açıklığın faydalı olduğunu belirtti. Bu araştırmalar, kişilik özelliklerinin uzun yaşamın sırlarını açığa çıkardığını gösterdi.
Vicdanlı, dışa dönük ve uyumlu bireyler, sağlıklı davranışlar ve güçlü sosyal bağlar sayesinde daha uzun ömürlü oldu.
Uzmanlar, kişilik envanterlerinin halk sağlığı politikalarında kullanılmasını önererek, bireyleri risk gruplarından erken ayıklama imkanı sundu.
Gelecekteki çalışmalar, bu özellikleri geliştirecek müdahaleleri hedefleyebildi.
