Türkiye’de sayısı 10 milyona ulaşan kadın çalışanların emzirme parasından gece çalışmaya, doğum yardımından iş göremezlik ödeneğine kadar birçok konuda geniş imkânlar sunuluyor. Çalışan anneler borçlanarak erken emeklilikten yararlanabiliyor. Çalışma koşulları hamileliği riske atmayacak şekilde düzenlenirken, periyodik kontroller konusunda her türlü kolaylık gösteriliyor. Kamuda çalışan işçi, memur kadınlar muayene günlerinde ücretli izinli sayılırken, doğum iznine çıkan kadının primini devlet karşılıyor.
15 SORUDA SOSYAL GÜVENLİK HAKLARI
Sosyal Güvenlik Kurumu kadın çalışanların analık sigortası, doğum borçlanması başta olmak üzere sosyal güvenlik haklarına ilişkin edilen sorulara yanıt verdi. İşte, çalışan kadınların sosyal haklarına ilişkin merak 15 sorunun yanıtı şöyle:
1-Analık sigortası kapsamında hangi ödemeler yapılıyor?
Gebeliğin başladığı tarihten itibaren doğumdan sonraki ilk 8 haftalık, çoğul gebelikte ilk 10 haftalık süreye kadar ‘gebelik, analık haliyle ilgili rahatsızlık, engellilik halleri’ analık hali kabul ediliyor. SSK, Bağ-Kur sigortalılık statüsüne tabi kadınlar, erkeğin sigortalı olmayan eşiyle birlikte, ev ceza infaz kurumları, tutukevlerinde çalışan hükümlü, tutuklular da analık sigortası kapsamında bulunuyor. Analık sigortasından sigortalıya, geçici iş göremezlik ödeneği, emzirme ödeneği ödeniyor.
2-Ev hizmetlerinde çalışanlar analık sigortasından yararlanabilir mi?
Ev hizmetlerinde çalışanlardan ay içinde çalışma saati süresine göre hesaplanan çalışma gün sayısı 10 gün ve daha fazla olanlar analık sigortası kapsamında yer alıyor. Sosyal güvenlik sözleşmesi olmayan ülkelerde iş üstlenen işverenlerce yurt dışındaki işyerlerinde çalıştırılmak üzere götürülen Türk işçilerini de kapsıyor.
3-İş göremezlik ödeneği hesaba mı yatırılıyor?
Sigortalının erken ya da beklenenden geç doğum yapması halinde, doğum öncesi ve doğum sonrası geçici iş göremezlik ödeneği ödenecek olan süreler sistem tarafından hesaplanıyor. Tekil gebelikte 112 gün, çoğul gebelikte 126 gün olmak üzere, anlaşmalı bankaya sigortalının kimlik numarasına tanımlanarak gönderiliyor
4-Doktor raporuna karşın işe başlayan iş göremezlik ödeneği alır mı?
İstirahat raporu almasına rağmen hekimden çalışabileceğine dair rapor olmaksızın işyerinde çalışan sigortalıya çalıştığı süreye ait geçici iş göremezlik ödeneği ödenmiyor. Geç doğum olması halinde ise geçen süre için sistem tarafından otomatik olarak ‘hastalık’ raporu düzenleniyor, bu süreye ait geçici iş göremezlik ödeneği sigortalıya ayrıca verilmiyor.
5- Emzirme ödeneği kimlere verilir?
Emzirme ödeneği (süt parası), doğum yapması halinde sigortalı kadına veya sigortalı olmayan karısının doğum yapması halinde sigortalı erkeğe verilir. Ayrıca hizmet akdine tabi ya da kendi adına yaptıkları çalışmalarından dolayı gelir veya aylık alan kadına, erkeğin sigortalı olmayan eşine ödenir. Bu yıl için emzirme ödeneği 232 lira olarak belirlendi.
6-Süt parası alabilmenin koşulları neler?
Süt parası verilebilmesi SSK’lılar için doğumdan önceki bir yıl içinde en az 120 gün kısa vadeli sigorta kolları primi bildirilmiş olması, Bağ-Kur’lu olanların da doğumdan önceki bir yıl içinde en az 120 gün kısa vadeli sigorta kolları priminin yatırılması gerekiyor.
7-Prim borcu olan da emzirme ödeneği alabilir mi?
Genel sağlık sigortası primi dâhil prim ve prime ilişkin her türlü borçlarının ödenmiş olması zorunluluğu bulunuyor. Doğumun canlı gerçekleşmiş olması da koşullar arasında yer alıyor. Emzirme ödeneğine hak kazanıp sigortalılığı bitenler bu tarihten itibaren 300 gün içinde çocukları doğarsa doğumdan önceki 15 ay içinde en az 120 gün prim ödenmiş olması şartıyla emzirme ödeneği alabilecek.
8-Emzirme ödeneğinden yararlanmak için süre sınırı var mı?
Emzirme ödeneğinin talep edilmesinde hak düşürücü süre, hakkın doğduğu tarihten itibaren 5 yıldır. Emzirme ödeneğine hak kazanan sigortalıların ödeneklerini almaları için Kuruma talep dilekçesi verme şartı kaldırıldı. Emzirme ödeneği, sistemde görülen emzirme ödeneği raporuna istinaden otomatik olarak ödeniyor.
9-Memurlar emzirme ödeneği alıyor mu?
Emzirme ödeneği hizmet akdine tabi çalışan SSK ve Bağ-Kur’lu çalışan sigortalının yararlanabildiği bir ödeme türü olup, kamu görevlisi olan sigortalılara 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu gereğince kendi kurumlarınca ödeme yapılmakta olup bu kişilere emzirme ödeneği ödenmez. Emzirme ödeneği (süt parası) için doğumdan önce bir yıl içinde 120 gün prim bildirimi gerekiyor.
10-Evlenme ödeneğinden kimler yararlanabilir?
Evlenme ödeneğinden (çeyiz parası) ilk defa Ekim 2008’den sonra çalışmaya başlayanlar yararlanabilir. Çeyiz parası aylık alırken evlenen kız çocuklarına aylığının 2 yıllık tutarı kadar ödenir. Evlenme ödeneğinin ödenmesi için hak sahibi kız çocuğunun bir dilekçe ile Kuruma başvurması gerekir. Evlenme tarihi nüfus kütüğüne işlenmemişse, dilekçeyle beraber evlenme cüzdanının bir örneğinin de Kuruma verilmesi gerekiyor.
11-Evlenme ödeneği alanın aylığı kesiliyor mu?
Evlenme ödeneği verilen kız çocuklarının gelir veya aylıkları, evlenme tarihini izleyen ödeme dönemi başından itibaren durdurulur. Gelir veya aylıklar, durdurulduğu tarihten iki yıl sonra da kesilir, varsa diğer hak sahiplerinin gelir veya aylıkları, gelir veya aylığın kesildiği tarihten itibaren yükseltilir.
12-Boşanma halinde yeniden aylık bağlanır mı?
Evlenme ödeneği alan kız çocukları boşandıkları takdirde, bu kişilere hak sahipliğinden doğan gelir ve aylığı tekrar bağlanır. Ancak bu kişiler evlenme ödeneğini aldıkları tarihten itibaren iki yıl içinde boşanırlarsa, bu iki yıllık sürede gelir ya da aylık bağlanmaz, iki yıllık süre dolduktan sonra aylığa tekrar hak kazanırlar.
13-Emekli Sandığı’na tabi olanlar da evlenme ödeneği alıyor mu?
Ekim 2008’den önce Emekli Kanunu’na tabi çalışan kamu görevlisi sigortalılarının hak sahipleri de evlenme ödeneği alabiliyor. Evlenmeleri sebebiyle dul ve yetim aylığı kesilen eş (karı veya koca) ve kız çocuklarla anaya bir defaya mahsus olmak üzere almakta oldukları dul veya yetim aylıklarının on iki aylık tutarı evlenme ikramiyesi olarak ödeniyor.
14-Kimler borçlanma talebinde bulunabilir?
Kadın sigortalılar doğumdan önce çalışmaya başlayarak sigortalılık şartını yerine getirmesi durumunda borçlanabilir. Kadın sigortalılar doğum nedeniyle çalışamadıkları en fazla üç defa olmak üzere ikişer yıllık sürelerini (toplamda en fazla 6 yıla tekabül ediyor) borçlanabilir. . İlk doğumunu yaptıktan sonra iki yıl dolmadan ikinci doğumunu yapan kadın sigortalı, ilk doğumdan ikinci doğuma kadar geçen süre ile ikinci doğum için borçlanabileceği iki yıllık sürenin toplamı kadar geçen süre borçlanılabilir.
15- Çocuğun vefat etmesi durumunda borçlanma iptal edilir mi?
Doğumdan sonra adına prim ödenmemesi, borçlanılacak sürede çocuğun yaşaması da koşullar arasında yer alıyor. Doğum borçlanması yapılacak sürede çocuğun vefat etmesi halinde vefat tarihine kadar olan süreler borçlanılabilir.
