ESA iki yeni uzay aracını kullanarak Güneş’te tam bir yapay bir tutulma gerçekleştirdi. Uydulardan gelen ilk görüntüler astronomi camiasında heyecan yarattı.
Toplam güneş tutulmaları Dünya’da 18 yılda sadece 14 kez gözlemlenebiliyor. Gezegenin belirli bir noktasında gözlemlenmesi ise tam 366 yıl sürüyor.
Bunu daha sık gerçekleştirmek isteyen ESA fırlattığı uyduları kullanarak yapay tutulma gerçekleştirmeye karar vermişti. 5 Aralık 2024’te Hindistan’ın Satish Dhawan Uzay Merkezi’nden bir PSLV-XL roketiyle fırlatılan Proba-3 misyonuyla şimdi bu yapay tutulmayı gerçekleştirmeyi ve görüntülemeyi başardı.
İLK YAPAY GÜNEŞ TUTULMASI
Güneş tutulmaları Ay’ın Dünya ve yıldız arasına girerek Güneş’in ışığını engellemesiyle oluşuyor. Proba-3 görevinde iki yapay uydudan biri Güneş’in önüne geçerek ışığı engelledi. Diğeri ise teleskop aracılığıyla Güneş’in engellenen ışığını gözlemledi.
Bu sayede Güneş’in gövdesini görünmez kılarak, kenarlarda bir hale oluşturan korona katmanını (Güneş atmosferi) ilk kez tutulmalarda olduğu gibi gözlemlemek mümkün oldu.
GÜNEŞ KORONASI
Güneşin dış atmosferi olan korona, bilim insanları açısından tam bir gizem. Yıldızın yüzeyi yaklaşık 5 bin 500 derece sıcaklıktayken, korona 1,1 milyon dereceden daha sıcak.
Atmosferin neden yüzeyden 200 kat daha sıcak olduğunu anlamak son derece önemli. Zira Dünya’yı sıklıkla vuran Güneş rüzgarları bu atmosferde üretiliyor.
Baş araştırmacı Andrei Zhukov, Belçika’nın Leuven kentinde düzenlenen Güneş Tutulması Konferansı’nda yaptığı konuşmada, “Korona muhteşem bir manzara olmasının yanı sıra aynı zamanda plazma fiziği açısından bir laboratuvar ve uzaydaki hava olaylarının da ana kaynağı” dedi.
ATMOSFERİN GÖRÜLEBİLDİĞİ TEK AN
Güneş rüzgarları, Dünya’nın enerji ve iletişim sistemlerini bozabilen radyoaktif parçacıkların uzaya savrulması anlamına geliyor. Bu parçacıklar aurora gibi çarpıcı manzaralar üretirken, aynı zamanda astronotlar ve yörüngedeki uydular için tehlike oluşturuyor. Şiddetli rüzgarlar güç dalgalanmalarına neden olarak elektronik aletleri de bozabiliyor.
Korona gözlemleri bu rüzgarları anlamak açısından çok önemli. Ancak Güneş diski koronadan 1 milyon kat daha parlak olduğu için bu katmanı yalnızca tutulmalar sırasında incelemek mümkün oluyor.
Zhukov, “Tutulmalar rahatsız edicidir, nadirdir ve sadece birkaç dakika sürer” dedi ve ekledi:
“Belçika’daki son tam güneş tutulması 1406’daydı ve bir sonraki 2090’da.”
İLK DENEMEDE BAŞARI
Proba-3 misyonundaki iki uzay aracı Coronagraph ve Occulter, söz konusu yapay tutulmayı mart ayında gerçekleştirmeyi başardı. Occulter, Güneş’in üzerine gölgesini düşürürken Coronagraph da hassas optik aletleriyle bu olayı görüntüledi.
Proba-3 görev yöneticisi Damien Galano, “Bu görüntüleri görmek beni gerçekten heyecanlandırdı, özellikle de ilk denemede elde ettiğimiz için” ifadelerini kullandı.
“Bu sadece bir fragman çünkü halen devreye alma aşamasındayız.”
