Oxford Üniversitesi Reuters Enstitüsü, 2024 Dijital Haber Raporu‘nu yayınladı. Ülkelere izleyici eğilimleri takip edilerek hazırlanan rapor, dünyada medyanın genel durumuyla ilgili önemli bilgiler ortaya çıkardı.
HABERLERİN SIKICI OLUŞU İLGİSİZLERİN SAYISINI ARTIRIYOR
Rapora göre küresel ölçekte yayımlanan haberlerin depresif, acımasız ve sıkıcı bulunması dünyada haber okumayan, dinlemeyen ve izlemeyenlerin sayısında artışa neden oluyor.
Dünyada her 10 kişiden yaklaşık dördüne denk gelen yüzde 39 oranında bir kesim, bazen ya da sıkça, haberlerden uzak durduklarını söyledi. Bu oran 2017’de yüzde 29’du.
BASIN İÇİN ŞARTLAR HER GEÇEN GÜN ZORLAŞIYOR
Raporda “Bu koşullarda doğru ve bağımsız gazetecilik her zamankinden daha önemli hale gelirken, araştırmamızın kapsadığı ülkelerin çoğunda haber medyasının artan dezenformasyon, düşük güven, politikacıların saldırıları ve belirsiz bir iş ortamı nedeniyle giderek daha fazla zorlandığını görüyoruz” tespitine yer verdi.
Rapor; artan maliyetler, düşen reklam gelirleri ve sosyal medya trafiğindeki keskin düşüşlerin birleşimi nedeniyle işten çıkarmalar, kapatmalar ve diğer kesintilerin örnekleriyle basın açısından durumun her geçen gün zorlaştığını ortaya koydu.
MEDYAYA BASKIYA DİRENMEK ZORLAŞIYOR
Dünyanın çeşitli yerlerinde ekonomik zorlukların, haber medyasının güçlü iş adamlarından veya haber akışını etkilemek ve anlatıları kontrol etmek isteyen hükümetlerden gelen baskılara direnmesini daha da zorlaştırdığı vurgulandı.
Bu yıl 13’üncüsü yayınlanan rapor, altı kıtada 47 ülkeyi kapsıyor ve 94 bin 943 yetişkinle yapılan görüşmelere ve dijital analizlere dayanıyor.
SOSYAL MEDYANIN HABERCİLİKTEKİ ETKİSİ
Araştırmaya göre sosyal medya, arama motorları ve video platformları dahil büyük teknoloji şirketlerinin gücü ve değişen stratejileri, haber ve politik içeriğin önceliğini ortadan kaldırdı. Odak noktalar, yayıncılardan ‘yaratıcılara’ kaydı.
Bu eğilim, izleyicilerin talepleriyle de örtüşüyor gibi görünüyor çünkü haberden kaçınma oranındaki artış devam ediyor. Medyadaki haber yoğunluğu nedeniyle kendilerini ‘aşırı yük altında’ hissedenlerin oranı, bu sorunun en son sorulduğu 2019’dan bu yana 11 puan artış gösterdi.
X, TİKTOK’UN GERİSİNE DÜŞTÜ
Özellikle Avrupa ve ABD dışında, Facebook’un haber amaçlı kullanımının azaldığı, özel mesajlaşma uygulamaları ve video ağlarına olan bağımlılığın arttığını belirten rapora göre, YouTube küresel ölçekte yüzde 31 oranında, WhatsApp yaklaşık yüzde 21 oranında, TikTok yüzde 13 oranında, eski adı Twitter olan X yüzde 10 oranında haber alma kaynağı olarak gösterildi.
Bu değişimlere bağlı olarak video, özellikle genç gruplarda daha önemli bir çevrimiçi haber kaynağı haline geliyor. Örneklemin üçte ikisi (yüzde 66) her hafta kısa haber videolarına erişiyor. Daha uzun formatlar ise örneklemin yaklaşık yarısının (yüzde 51) ilgisini çekiyor.
TÜRKİYE’DE SOSYAL MEDYADAN HABER ALMA ORANI YÜZDE 70
Bu kullanım oranlarında Türkiye özelindeyse, yüzde 38’le YouTube ve Instagram öne çıkıyor. Bu oran YouTube için geçen yıla göre eksi 7 puan, Instagram içinse artı 2 puan anlamına geliyor. Onları yüzde 29’la Whatsapp, yüzde 27 ile Facebook, yüzde 22 ile X, yüzde 10’la TikTok izliyor.
Türkiye’de Facebook üzerinden habere erişim, geçen seneye kıyasla 6 puan gerilemiş durumda.
Rapora göre Türkiye haberi yüzde 70 oranında çevrimiçi platformlardan, yüzde 56 oranında televizyondan, yüzde 45 sosyal medyadan, yüzde 19 yazılı basından izledi.
Ayrıca rapora göre, Türkiye’de anket katılımcılarının yüzde 81’i haberlerini haftada en az bir kere kısa videolardan takip ettiğini belirtti.
Rapor, yapay zeka ve bunun özellikle siyaset veya savaş gibi ‘sert’ haberler için nasıl kullanılabileceği konusunda yaygın şüphelere dikkat çekiyor.
TÜRKİYE’DE HABERE GÜVEN YÜZDE 35
Haberlere olan güveni yüzde 40 olarak geçen yılla aynı tespit eden rapor, ülkelere göre değişen oranlara yer veriyor. Finlandiya yüzde 69’la en yüksek genel güven düzeyine sahip ülke olmayı sürdürürken, bu oran Türkiye’de yüzde 35, ABD’de yüzde 32 olarak gösterildi.
Çeşitli platformlardaki haberler söz konusu olduğunda insanların en çok dikkat ettiği kaynaklara bakan rapor, özellikle YouTube ve TikTok’ta partizan yorumculara, sosyal medya fenomenlerine ve genç haber yaratıcılarına giderek daha fazla odaklanıldığını ortaya koydu. Ancak Facebook ve X gibi sosyal ağlarda geleneksel haber markaları ve gazeteciler hâlâ önemli rol oynamaya devam ediyor.
Çevrimiçi haberler söz konusu olduğunda gerçek ve sahte ayrımıyla ilgili endişeler geçen yıla göre yüzde 3 oranında arttı. Yaklaşık on kişiden altısı (yüzde 59) içeriklerden endişe duyduğunu söyledi. TikTok ve X içerikleri bu endişelerde en yüksek düzeyi oluşturuyor.
Habere duyulan güven, tüketici başına habere ödenen abonelik ücretleri oranlarının yüksek olduğu ülkelerde daha yukarda seyretti.
Veriler, haber aboneliğinde çok az bir artış olduğunu gösterdi. 20 zengin ülkeden oluşan bir sepette yalnızca yüzde 17’lik bir kesim, geçen yıl herhangi bir çevrimiçi haber için ödeme yaptığını söylüyor. Bu oran Norveç’te 40 ve İsveç’te yüzde 31, ABD’de yüzde 22.
En düşük aboneliklere ise yüzde 9’la Japonya ve yüzde 8’le İngiltere sahip.
Haberlere azalan ilgi ve ücretsiz kaynakların bolluğuna bağlı olarak, haberler için ödeme yapma konusundaki isteksizlik, yeni abone çekme olasılığını sınırlıyor.
“Çevrimiçi platformlar, son dönemde bilgiyi nasıl bulup dağıttığımıza, reklamlarımıza, paramızı nasıl harcadığımıza, deneyimlerimizi nasıl paylaştığımıza ve eğlenceyi nasıl tükettiğimize kadar hayatımızın birçok yönünü şekillendirdi” diyen rapor, “Bu platformlar tüketicilere büyük kolaylıklar sağlasa ve reklam verenler buralara akın etse de, geleneksel yayıncılıktaki iş modellerini derinden bozdu” tespitine yer verdi.
