Suriye‘de iç savaşın başladığı 2011 yılından bu yana milyonlarca Suriyeli ülkesini terk etti. Bunların çoğu ya “yerinden edilmiş mülteci” olarak Suriye’de kaldı ya da Türkiye, Lübnan, Ürdün, Irak ve Mısır gibi komşu ülkelere sığındı. Bununla birlikte bir kısım Suriyeli başta Almanya olmak üzere, çeşitli Avrupa ülkelerine iltica etti.
Almanya’da kaç Suriyeli yaşıyor?
Federal İstatistik Dairesi’ne göre, 2023 yılı sonu itibarıyla Almanya’da yaklaşık 973 bin Suriyeli yaşıyor. Bunların 712 bini, koruma arayışında olan “mülteci” statüsünde. Bu sayı, insani gerekçelerle Almanya’da bulunan tüm yabancı uyrukluları, sığınma sürecindeki sığınmacıları, reddedilen sığınmacıları ve geçici korumadan yararlanan kişileri kapsıyor.
Bu kişilerin önemli bir kısmı, 320 binden fazla Suriyelinin koruma talep ettiği 2015 yılındaki “mülteci dalgası” sırasında Almanya’ya geldi. Birçoğu şu anda daimî oturma izni aldı. Daha küçük bir kısmı da toleranslı statüye sahip. Bu, kalışlarına geçici olarak izin verilmiş olsa da yasal durumlarının belirsizliğini koruduğu anlamına geliyor. Bu grubun iş ve eğitim olanaklarına erişimi genellikle sınırlı.
Federal İstatistik Dairesi’ne göre Suriyeler, geçen yıl Alman vatandaşlığına kabul edilen en büyük grubu oluşturdu. Alman pasaportu alan Suriye kökenlilerin toplam sayısı 75 bin 500’e yükselirken, bu kişilerin Alman vatandaşlığına geçmeden önce ülkede bulunma süresi ortalama 6,8 yıl oldu.
BAMF iltica başvurularını durdurdu
Suriye, 2024 yılında sığınmacıların en önemli menşe ülkesi oldu. Federal İstatistik Dairesi’nin verilerine göre Kasım ayı itibarıyla Suriyeliler tarafından yaklaşık 75 bin sığınma başvurusu yapılırken, bu ülkeyi 34 bin 300 başvuru ile Afganistan ve 29 bin 600 başvuru ile Türkiye takip etti.
Federal Göç ve Mülteciler Dairesi (BAMF) 9 Aralık’ta, yani Esad rejiminin düşmesinden bir gün sonra, Suriye vatandaşlarının sığınma başvurularına ilişkin kararların dondurulduğunu açıkladı. Bu durum, yaklaşık 46 bini ilk başvuru olmak üzere, henüz karara bağlanmamış 47 bin 270 sığınma başvurusunu etkiliyor. Ancak Suriye’deki yeni durumun, bugüne kadar kadar verilmiş iltica ve oturum kararları üzerinde herhangi bir etkisinin olmayacağı bildirildi.
Almanya’da bu yıl, Kasım sonu itibarıyla toplam 236 bin civarında sığınma başvurusu yapıldı. Bu sayıya, sığınma prosedürü olmaksızın geçici koruma statüsü verilen Ukrayna’dan gelen mülteciler dahil değil.
Ortalama yaş 25
Almanya’daki Suriyeli mültecilerin çoğunluğu erkek. Yaklaşık yüzde 41’i ise kadın. Almanya’daki Suriyeliler, ülkedeki ortalama nüfusa oranla daha genç: Ortalama yaşları 25 civarında. Yüzde 37’si ise 18 yaşın altında.
BAMF verilerine göre, 2017-2023 yılları arasında Almanya’ya iltica başvurusunda bulunanların yüzde 60’ından fazlası evli. Araştırmanın başladığı 2019 ile 2024 yılları arasında Almanya’da yaklaşık 56 bin 200 Suriyeli çocuk doğdu.
2015’ten bu yana Almanya’ya iltica başvurusunda bulunan Suriyelilerin yüzde 60’ından fazlası Arap. Yaklaşık üçte biri ise Kürt azınlığa mensup. Yüzde 90’dan fazla bir çoğunluk Müslüman, yüzde ikiden azı Hristiyan ve yaklaşık yüzde biri de Ezidi.
Suriyeliler Almanya’da nerede yaşıyor?
Suriyelilerin çoğunluğu Kuzey Ren-Vestfalya, Bavyera ve Baden-Württemberg eyaletlerinde yaşıyor. Bu eyaletler, başta Kuzey Ren-Vestfalya olmak üzere, özellikle nüfus yoğunluğu ve işgücü piyasasında daha iyi imkânlar sunması nedeniyle cazip.
Berlin, Münih ve Hamburg gibi büyük şehirlerde de mülteciler için çeşitli destek ve uyum programları mevcut. Kırsal bölgelerin daha az rağbet görmesinin en önemli nedeni ise bu tür destek programlarının ve iş fırsatlarının çok daha sınırlı olması.
Diğer mülteci gruplarıyla kıyaslandığında Suriyeli mültecilerin, mesleki açıdan daha nitelikli oldukları görülüyor. Almanya’ya 2015-2017 yılları arasında gelenlerin neredeyse yarısı lise ya da üniversite mezunu. Almanya’ya daha sonra gelen mülteciler arasında ise bu rakam üçte bir düzeyinde kalıyor. 2022/23 öğretim yılında yaklaşık 186 bin Suriyeli öğrenci Almanya’da ilk ve orta öğretim okuluna, 50 bini de meslek okuluna devam etti.
Dil ve tanıma sorunları
Federal İstihdam Ajansı (İş ve İşçi Bulma Kurumu) verilerine göre, Mayıs 2024 itibarıyla yaklaşık 226 bin 600 Suriyeli halen kayıtlı olarak çalışıyor ve sosyal güvenlik primine tabi. Bu, sağlık, emeklilik ve işsizlik sigortasına ödeme yaptıkları anlamına geliyor. Kasım 2024 sonu itibarıyla yaklaşık 279 bin 600 Suriyeli, istihdam kurumuna “iş arıyor” olarak kayıtlı. Bunlardan 155 bin 100’ü “işsiz” olarak kabul ediliyor. Suriyeliler arasındaki işsizlik oranı yüzde 37’ye tekabül ediyor.
Birçoğu inşaat, yeme-içme veya bakım gibi sektörlerde çalışıyor. İleri eğitim ve meslekî niteliklere olan ilgileri de hızla artıyor. İstihdamın önündeki en büyük engeller ise yetersiz Almanca bilgisinin yanı sıra ülkelerinde edindikleri diploma veya meslekî sertifikaların, Alman makamlarınca tanınmasında yaşanan sorunlar.
Sağlık sektöründeki nitelikli eleman krizi derinleşebilir
Suriyeli işçiler, acil ihtiyaç duyulan işleri üstlendikleri için özellikle sağlık sektöründe önemli bir rol oynuyor. Hızlandırılmış eğitim ve denklik programları sayesinde pek çok kişi, hemşirelik ve hasta bakıcılığı gibi eleman açığının had safhada olduğu mesleklerde çalışmaya başladı.
Bu kişiler, Esad diktatörlüğünün sona ermesi nedeniyle ülkelerine dönmek isterler ya da bazı Alman politikacıların talep ettiği gibi dönmek zorunda bırakılırsa özellikle sağlık sistemindeki nitelikli işgücü açığı daha da derinleşebilir. Federal Sağlık Bakanlığı’na göre hemşirelik ve hasta bakıcılığı mesleklerinde halihazırda yaklaşık 200 bin istihdam açığı bulunuyor.
