Türkiye’de gençler, düşük maaşlar, kayıt dışı çalışma ve artan yaşam maliyetleri nedeniyle gelecekten umudunu kaybediyor. Üniversite mezunu gençlerin önemli bir bölümü, sigorta güvencesinden yoksun, asgari ücret düzeyinde çalışıyor. Uzmanlara göre bu durum, gelecekteki emeklilik sistemini de tehdit ediyor.
“Bir Ay Boyunca Sadece Hayatta Kalmak İçin Çalışıyorum”
Bir devlet üniversitesinden 4 yıl önce mezun olan Ali (28), İstanbul’da bir tekstil firmasında çalışıyor. Mezuniyetinin ardından uzun süre iş bulamadığını anlatan Ali, altı ay boyunca sigortasız ve ücretsiz staj yaptığını söylüyor.
Ali, bugün aldığı ücretin asgari ücretin biraz üzerinde olduğunu belirterek, “Geleceğe dair hiçbir beklentim yok. Sadece günü kurtarıyorum” diyor. Ücret artışlarının enflasyonun çok gerisinde kaldığını vurgulayan Ali, “Yıllarca bu maaşlarla çalışırsam nasıl bir emeklilik hayatım olur düşünmek bile istemiyorum” sözleriyle durumunu özetliyor.
Her 4 Gençten 1’i NEET
DİSK/Genel-İş tarafından hazırlanan Genç İstihdamı Raporu’na göre, Türkiye’de her 10 gençten 6’sı istihdamda yer alamıyor. Raporda, her 4 gençten 1’inin ne eğitimde ne de istihdamda (NEET) olduğu vurgulanıyor. Bu oran, gençlerin üretimden ve güvenli gelecekten uzaklaştığının göstergesi olarak değerlendiriliyor.
“Yeni Mezunlara Sigortasız Çalışma Dayatılıyor”
Hizmet sektöründe çalışan Burcu (30) da sigorta primlerinin eksik yatırıldığını ve maaşının beklentilerinin altında kaldığını söylüyor. Üniversiteden mezun olduktan sonra uzun süre ücretsiz staj yaptığını belirten Burcu, “Yeni mezun olarak sigortasız çalışmayı kabul ettim ama verilen sözler tutulmadı. Sigorta günlerim eksik yatırıldı. Artık gelecekle ilgili hiçbir plan yapamıyorum” ifadelerini kullanıyor.
Uzmanlar: Asıl Sorun Kayıt Dışı İstihdam
Çalışma Ekonomisi Profesörü Aziz Çelik, kayıt dışı istihdamın gençlerin geleceğini kararttığını belirtiyor:
“İşverenin prim ödememesi çalışanın suçu değil. Ancak maaşın düşük gösterilmesi ya da sigortasız çalıştırma emeklilik sistemini çökertiyor.”
Çelik, bu nedenle birçok gencin özel emeklilik sistemlerine yöneldiğini belirterek, “Sosyal güvenliğe olan inanç azaldı. Gençler bu sistemin kendilerine faydası olmadığını düşünüyor” diyor.
“Emekli Olmanın Hayalini Kurmak Bile Zor”
İstanbul Bilgi Üniversitesi tarafından yürütülen ve TÜBİTAK tarafından desteklenen NEET Gençler Araştırması, gençlerin yüzde 60’ının iş bulmakta zorlandığını ortaya koydu. Araştırmada gençlerin büyük kısmı, geleceğe dair plan yapamadığını belirtiyor.
Projede yer alan Prof. Dr. Pınar Uyan-Semerci, “Gençler için 40 yıl bu şekilde çalışmak hayal bile edilemiyor. Sosyal güvence eksikliği nedeniyle emeklilik artık uzak bir hayal haline geldi” değerlendirmesinde bulunuyor.
“Ertelenen Yaşamlar Var”
Uyan-Semerci, istihdam piyasasındaki belirsizliklerin gençlerin psikolojisini de etkilediğini belirtiyor:
“Bir işe girmek, o işte kalmak bile ertelenmiş bir yaşam haline geldi. Gençler kendi kararlarını almak istiyor ama bu kararları hayata geçirecek fırsatlara ulaşamıyor.”
Genel Değerlendirme
Uzmanlara göre Türkiye’de düşük ücretli, güvencesiz ve kayıt dışı istihdam yaygınlaştıkça, gençlerin sosyal güvenlik sistemine olan inancı azalıyor. Genç kuşak, bugünün emeklilerinden bile daha kırılgan bir gelecekle karşı karşıya kalmaktan endişe ediyor.
